Muỗi, loài côn trùng nhỏ bé quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày, lại là vật trung gian truyền nhiễm của nhiều căn bệnh nguy hiểm nhất thế giới. Mỗi năm, hàng triệu người mắc bệnh và hàng trăm ngàn người tử vong do các bệnh lây truyền qua muỗi. Tại Việt Nam, với khí hậu nhiệt đới ẩm, nguy cơ mắc các bệnh này luôn hiện hữu. Việc nắm rõ các bệnh nguy hiểm do muỗi truyền là kiến thức thiết yếu để mỗi cá nhân và cộng đồng chủ động phòng tránh, bảo vệ sức khỏe.

Dưới đây là các bệnh nguy hiểm hàng đầu do muỗi truyền:

1. Sốt xuất huyết Dengue:

• Tác nhân truyền bệnh: Muỗi Aedes (muỗi vằn) (chủ yếu là Aedes aegypti và Aedes albopictus).
• Đặc điểm: Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra. Bệnh đặc trưng bởi sốt cao đột ngột, đau đầu, đau cơ khớp dữ dội, phát ban, buồn nôn, nôn.
• Mức độ nguy hiểm: Sốt xuất huyết Dengue có thể diễn biến nặng với các biến chứng như sốc Dengue, xuất huyết nặng (chảy máu cam, chảy máu chân răng, xuất huyết tiêu hóa), tràn dịch màng phổi, viêm cơ tim, suy thận cấp, dẫn đến tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việt Nam thường xuyên đối mặt với các đợt dịch sốt xuất huyết lớn, đặc biệt vào mùa mưa.
• Phòng tránh: Tập trung diệt lăng quăng, bọ gậy bằng cách loại bỏ các vật chứa nước đọng trong và xung quanh nhà. Mắc màn khi ngủ, mặc quần áo dài, sử dụng thuốc chống muỗi khi hoạt động vào ban ngày (thời điểm muỗi Aedes hoạt động mạnh nhất).

2. Sốt rét:

• Tác nhân truyền bệnh: Muỗi Anopheles.
• Đặc điểm: Bệnh do ký sinh trùng Plasmodium gây ra. Triệu chứng điển hình là các cơn sốt cao, rét run, vã mồ hôi theo chu kỳ.
• Mức độ nguy hiểm: Sốt rét có thể gây thiếu máu nặng, suy thận cấp, suy hô hấp, hôn mê và tử vong nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời. Bệnh vẫn còn là vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng ở nhiều vùng nông thôn, miền núi của Việt Nam.
• Phòng tránh: Mắc màn khi ngủ, đặc biệt là màn có tẩm hóa chất diệt côn trùng, là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ khỏi muỗi Anopheles hoạt động về đêm. Sử dụng thuốc chống muỗi khi ở vùng nguy cơ.

3. Virus Zika:

• Tác nhân truyền bệnh: Muỗi Aedes (muỗi vằn).
• Đặc điểm: Thường gây sốt nhẹ, phát ban, đau khớp, viêm kết mạc. Phần lớn các trường hợp nhiễm Zika không có triệu chứng hoặc triệu chứng nhẹ.
• Mức độ nguy hiểm: Mối đe dọa lớn nhất của virus Zika là đối với phụ nữ mang thai. Nhiễm Zika trong thai kỳ có thể gây ra dị tật đầu nhỏ nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh và các khuyết tật bẩm sinh khác. Bệnh cũng có thể liên quan đến hội chứng Guillain-Barré ở người lớn.
• Phòng tránh: Tương tự như sốt xuất huyết, tập trung diệt lăng quăng, bọ gậy, bảo vệ cá nhân khỏi muỗi đốt vào ban ngày.

4. Viêm não Nhật Bản:

• Tác nhân truyền bệnh: Muỗi Culex (chủ yếu là Culex tritaeniorhynchus).
• Đặc điểm: Bệnh do virus gây viêm não. Triệu chứng ban đầu thường không rõ ràng, sau đó có thể tiến triển thành sốt cao, cứng gáy, co giật, hôn mê.
• Mức độ nguy hiểm: Viêm não Nhật Bản là bệnh nặng, có tỷ lệ tử vong cao và thường để lại di chứng thần kinh vĩnh viễn như liệt, rối loạn ngôn ngữ, suy giảm trí nhớ ở những người sống sót.
• Phòng tránh: Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa viêm não Nhật Bản. Ngoài ra, cần mắc màn khi ngủ (vì muỗi Culex hoạt động về đêm), vệ sinh môi trường, đặc biệt là các khu vực có nước ô nhiễm.

5. Giun chỉ bạch huyết:

• Tác nhân truyền bệnh: Muỗi Culex và Mansonia.
• Đặc điểm: Bệnh do giun tròn ký sinh trong hệ bạch huyết gây ra. Giai đoạn đầu thường không có triệu chứng hoặc triệu chứng không đặc hiệu. Giai đoạn muộn có thể gây phù nề, sưng to các chi (phù voi), sưng bìu ở nam giới, gây tàn phế và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
• Mức độ nguy hiểm: Dù không gây tử vong trực tiếp, bệnh gây biến dạng cơ thể, ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý và khả năng lao động của người bệnh.
• Phòng tránh: Mắc màn khi ngủ và quản lý môi trường nước nơi muỗi sinh sản là các biện pháp quan trọng.

Các biện pháp phòng chống muỗi tổng thể:

Đối mặt với nhiều loại bệnh nguy hiểm do muỗi truyền, việc áp dụng đồng bộ các biện pháp phòng chống là vô cùng cần thiết:

• Diệt lăng quăng, bọ gậy: Đây là biện pháp hiệu quả nhất để kiểm soát nguồn muỗi. Thường xuyên kiểm tra và loại bỏ các vật chứa nước đọng trong nhà và xung quanh như lọ hoa, lu, vại, lốp xe cũ, hoặc đậy kín các dụng cụ chứa nước.
• Bảo vệ cá nhân:
  • Mắc màn khi ngủ: Luôn sử dụng màn khi ngủ, kể cả ban ngày. Lựa chọn các loại màn chụp người lớn Bình Minh và màn chụp trẻ em Bình Minh để đảm bảo an toàn.
  • Sử dụng thuốc chống muỗi: Bôi lên da hoặc quần áo khi hoạt động ngoài trời, đặc biệt vào giờ cao điểm của muỗi.
  • Mặc quần áo dài tay, dài chân: Giúp che chắn cơ thể, giảm bề mặt tiếp xúc cho muỗi đốt.
• Vệ sinh môi trường sống: Giữ nhà cửa và khu vực xung quanh luôn sạch sẽ, thoáng mát, phát quang bụi rậm để hạn chế nơi trú ẩn của muỗi. Sử dụng các đồ dùng gia đình Bình Minh tiện lợi để duy trì không gian sống sạch sẽ.
• Vệ sinh cá nhân: Tắm rửa thường xuyên, sử dụng khăn mặt, khăn tắm mềm mại, thấm hút tốt để loại bỏ mồ hôi và mùi cơ thể thu hút muỗi. Đảm bảo giấc ngủ ngon với chăn ga gối đệm êm ái.
• Tiêm vắc xin: Đối với các bệnh có vắc xin (như viêm não Nhật Bản), tiêm phòng đầy đủ theo lịch khuyến cáo.

Các bệnh do muỗi truyền là một thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Việc hiểu rõ về chúng, cùng với ý thức và hành động phòng chống chủ động của mỗi người dân, là chìa khóa để giảm thiểu gánh nặng dịch bệnh và bảo vệ cuộc sống khỏe mạnh.