Chắc hẳn ai trong chúng ta cũng từng trải qua cảm giác khó chịu khi bị muỗi đốt: vết sưng đỏ, ngứa ngáy dữ dội, đôi khi kéo dài trong nhiều giờ hoặc thậm chí cả ngày. Hiện tượng này không phải là do muỗi tự gây ra mà là một phản ứng phức tạp của chính hệ miễn dịch của cơ thể chúng ta đối với những chất lạ từ nước bọt của muỗi.

1. Vai trò của nước bọt muỗi:

Khi muỗi cái đốt người để hút máu, chúng không chỉ đơn thuần cắm vòi chích vào da. Trước khi hút máu, muỗi sẽ tiêm một ít nước bọt của mình vào vết đốt. Nước bọt này chứa một hỗn hợp phức tạp các protein và các hợp chất sinh học có nhiều chức năng quan trọng đối với quá trình hút máu của muỗi:

• Chất chống đông máu: Ngăn chặn máu đông lại trong vòi chích của muỗi và tại vết đốt, giúp máu chảy liên tục và dễ hút hơn.
• Chất gây giãn mạch: Giúp các mạch máu nhỏ dưới da giãn nở, tăng lưu lượng máu đến vùng bị đốt, giúp muỗi dễ dàng tìm và hút máu.
• Chất gây tê: Một số thành phần trong nước bọt có tác dụng gây tê cục bộ, làm giảm hoặc loại bỏ cảm giác đau tức thì khi muỗi chích, khiến vật chủ không nhận ra mình đang bị đốt và cho phép muỗi hút máu mà không bị gián đoạn.
• Chất chống viêm: Hạn chế phản ứng viêm ban đầu của cơ thể để muỗi có thể hút máu mà không bị phát hiện.
• Mầm bệnh: Quan trọng nhất, nếu muỗi mang mầm bệnh (virus như Dengue, Zika hoặc ký sinh trùng sốt rét), những mầm bệnh này sẽ được truyền vào cơ thể vật chủ cùng với nước bọt.

2. Phản ứng miễn dịch của cơ thể:

Vết sưng và ngứa là kết quả của phản ứng miễn dịch của cơ thể chúng ta với các protein lạ có trong nước bọt của muỗi. Hệ thống miễn dịch nhận diện những protein này là "kẻ xâm nhập" và ngay lập tức kích hoạt một chuỗi phản ứng để bảo vệ cơ thể:

• Giải phóng Histamine: Các tế bào mast (một loại tế bào miễn dịch) trong da sẽ giải phóng một chất hóa học gọi là histamine. Histamine là tác nhân chính gây ra hầu hết các triệu chứng của vết muỗi đốt.
• Giãn mạch máu: Histamine làm cho các mạch máu nhỏ (mao mạch) ở vùng bị đốt giãn nở và trở nên thấm hơn. Điều này cho phép nhiều máu và các tế bào miễn dịch hơn di chuyển đến khu vực đó.
• Gây sưng (phù nề): Do các mạch máu giãn nở và thấm hơn, chất lỏng từ máu thoát ra khỏi mạch và tích tụ dưới da, gây ra tình trạng sưng cục bộ tại vết đốt.
• Gây đỏ: Sự tăng lưu lượng máu đến vùng bị đốt và tình trạng viêm cũng khiến vùng da đó trở nên đỏ.
• Gây ngứa: Histamine kích thích các đầu dây thần kinh gần bề mặt da, gửi tín hiệu ngứa đến não. Đây là cơ chế tự nhiên của cơ thể để "cảnh báo" chúng ta về sự xâm nhập, nhưng đồng thời cũng gây ra sự khó chịu.

3. Sự khác biệt trong phản ứng:

Mức độ phản ứng với vết muỗi đốt có thể khác nhau đáng kể ở mỗi người, tùy thuộc vào:

• Mức độ nhạy cảm của hệ miễn dịch: Một số người có hệ miễn dịch phản ứng mạnh hơn với các protein trong nước bọt muỗi, dẫn đến vết sưng và ngứa lớn hơn, kéo dài hơn. Trẻ em và những người lần đầu tiên bị muỗi đốt bởi một loài muỗi cụ thể thường có phản ứng mạnh hơn.
• Tiếp xúc lặp lại: Khi một người thường xuyên bị muỗi đốt, cơ thể có thể "quen" với các protein trong nước bọt muỗi và phản ứng có thể giảm dần theo thời gian (ví dụ: người dân ở vùng dịch tễ thường có phản ứng nhẹ hơn du khách). Ngược lại, một số người có thể phát triển phản ứng dị ứng nặng hơn theo thời gian.
• Loài muỗi: Thành phần nước bọt của mỗi loài muỗi có thể khác nhau, dẫn đến các phản ứng khác nhau ở vật chủ.

4. Cách xử lý vết muỗi đốt để giảm ngứa và sưng:

• Không gãi: Gãi sẽ làm tình trạng ngứa tồi tệ hơn, có thể làm vỡ da và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Chườm lạnh: Đặt một túi nước đá hoặc khăn lạnh lên vết đốt có thể giúp giảm sưng và làm dịu cảm giác ngứa.
• Sử dụng kem bôi: Các loại kem bôi có chứa hydrocortisone (thuốc chống viêm) hoặc calamine lotion (thuốc làm dịu da) có thể giúp giảm ngứa và sưng.
• Thuốc kháng histamine uống: Trong trường hợp ngứa nhiều hoặc phản ứng lan rộng, có thể cân nhắc uống thuốc kháng histamine theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Các biện pháp tự nhiên: Một số người thấy hiệu quả với việc bôi giấm táo, mật ong, nha đam hoặc tinh dầu tràm trà pha loãng lên vết đốt.

Phòng ngừa là quan trọng nhất:

Để tránh vết muỗi đốt và nguy cơ lây bệnh, phòng ngừa vẫn là giải pháp tốt nhất:

• Mắc màn khi ngủ: Đây là biện pháp đơn giản và hiệu quả nhất, đặc biệt với các loại màn chụp người lớn Bình Minh và màn chụp trẻ em Bình Minh.
• Sử dụng thuốc chống muỗi: Bôi lên da hoặc quần áo khi ở những nơi có nhiều muỗi.
• Mặc quần áo dài: Che phủ da, đặc biệt vào những giờ muỗi hoạt động mạnh.
• Diệt lăng quăng, bọ gậy: Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi bằng cách dọn dẹp các vật chứa nước đọng.
• Vệ sinh môi trường sống: Giữ nhà cửa và khu vực xung quanh sạch sẽ, thoáng mát, phát quang bụi rậm. Các đồ dùng gia đình Bình Minh tiện lợi có thể hỗ trợ bạn trong việc này.
• Vệ sinh cá nhân: Tắm rửa thường xuyên, sử dụng khăn mặt, khăn tắm mềm mại, thấm hút tốt để loại bỏ mồ hôi và mùi cơ thể thu hút muỗi. Đảm bảo giấc ngủ ngon với chăn ga gối đệm êm ái.

Hiểu rõ nguyên nhân gây ngứa và sưng sau vết muỗi đốt không chỉ giúp chúng ta xử lý hiệu quả hơn mà còn nhắc nhở về tầm quan trọng của việc chủ động phòng chống muỗi để bảo vệ sức khỏe toàn diện.