Để phòng chống muỗi đốt và các bệnh do muỗi truyền một cách hiệu quả, việc hiểu rõ thói quen và thời gian hoạt động của chúng là vô cùng quan trọng. Muỗi không hoạt động suốt 24 giờ trong ngày, mà thường tập trung vào những khung giờ nhất định tùy thuộc vào loài. Nắm bắt được "giờ vàng" của từng loài muỗi sẽ giúp chúng ta chủ động hơn trong việc bảo vệ bản thân và gia đình.

1. Muỗi vằn (Aedes spp.) – Kẻ thù của ban ngày: Muỗi Aedes, đặc biệt là Aedes aegypti và Aedes albopictus (muỗi vằn), là thủ phạm chính gây ra các bệnh nguy hiểm như sốt xuất huyết Dengue, Zika và Chikungunya. Khác với quan niệm phổ biến rằng muỗi chỉ đốt vào ban đêm, muỗi Aedes lại hoạt động mạnh nhất vào ban ngày.

• Thời gian hoạt động mạnh nhất: Sáng sớm (từ khoảng 6 giờ sáng đến 9 giờ sáng) và chiều tối (từ khoảng 3 giờ chiều đến 6 giờ chiều). Đây là hai khung giờ mà muỗi Aedes tìm kiếm vật chủ để hút máu tích cực nhất.
• Đặc điểm: Muỗi Aedes thường sống và sinh sản xung quanh nhà, trong các vật chứa nước sạch. Chúng có xu hướng đốt nhiều lần trên cùng một người hoặc nhiều người khác nhau trong một buổi, làm tăng nguy cơ lây truyền bệnh.
• Phòng tránh: Vì chúng hoạt động vào ban ngày, việc bảo vệ bản thân khi thức giấc là rất quan trọng. Mặc quần áo dài tay, sử dụng thuốc chống muỗi khi ra ngoài hoặc ở những khu vực có nguy cơ cao. Đồng thời, diệt lăng quăng, bọ gậy trong và xung quanh nhà là biện pháp tiên quyết.

2. Muỗi Culex (Culex spp.) – Thủ phạm của đêm tối: Muỗi Culex, phổ biến ở Việt Nam, là vật trung gian truyền bệnh viêm não Nhật Bản, giun chỉ bạch huyết và một số bệnh khác. Chúng có thói quen hoạt động khác biệt hoàn toàn so với muỗi Aedes.

• Thời gian hoạt động mạnh nhất: Chủ yếu vào ban đêm, đặc biệt là từ hoàng hôn cho đến bình minh (khoảng 6 giờ tối đến 6 giờ sáng hôm sau).
• Đặc điểm: Muỗi Culex thường sinh sản ở các nguồn nước ô nhiễm, nước thải hoặc ao tù. Chúng thích bay vào nhà và đốt người khi đang ngủ.
• Phòng tránh: Mắc màn khi ngủ là biện pháp bảo vệ hiệu quả nhất chống lại muỗi Culex. Sử dụng màn chụp người lớn Bình Minh hoặc màn chụp trẻ em Bình Minh là lựa chọn an toàn. Đảm bảo cửa sổ và cửa ra vào có lưới chống muỗi.

3. Muỗi Anopheles (Anopheles spp.) – Gây sốt rét vào đêm: Muỗi Anopheles là loài duy nhất truyền ký sinh trùng sốt rét. Giống như muỗi Culex, chúng cũng là loài hoạt động về đêm.

• Thời gian hoạt động mạnh nhất: Từ chập tối cho đến rạng sáng, với cao điểm thường vào nửa đêm đến sáng sớm.
• Đặc điểm: Muỗi Anopheles thường sinh sản ở các vùng nước sạch tự nhiên như sông, suối, ruộng lúa. Chúng có thói quen bay vào nhà để tìm vật chủ hút máu.
• Phòng tránh: Các biện pháp tương tự như đối với muỗi Culex: mắc màn khi ngủ (đặc biệt là màn có tẩm hóa chất diệt côn trùng), sử dụng thuốc chống muỗi và giữ vệ sinh môi trường sống xung quanh để hạn chế nơi trú ẩn của chúng.

Tại sao muỗi lại có khung giờ hoạt động khác nhau? Khung giờ hoạt động của mỗi loài muỗi được xác định bởi nhiều yếu tố tiến hóa và môi trường, bao gồm:

• Nhiệt độ và độ ẩm: Mỗi loài có một khoảng nhiệt độ và độ ẩm tối ưu để hoạt động. Muỗi Aedes thích nghi tốt với nhiệt độ ban ngày, trong khi Culex và Anopheles ưa môi trường mát mẻ và ẩm ướt hơn vào ban đêm.
• Ánh sáng: Ánh sáng ảnh hưởng đến hành vi của muỗi. Muỗi đêm (nocturnal) tránh ánh sáng mạnh, còn muỗi ngày (diurnal) lại hoạt động tốt hơn trong điều kiện ánh sáng ban ngày.
• Sự có sẵn của vật chủ: Các loài muỗi tiến hóa để tìm kiếm vật chủ khi chúng dễ bị tấn công nhất. Ví dụ, muỗi Aedes hoạt động vào giờ con người thường xuyên ra ngoài, còn muỗi đêm tìm kiếm khi con người đang ngủ.
• Cạnh tranh và kẻ thù: Thời gian hoạt động khác nhau cũng có thể giúp các loài muỗi giảm thiểu sự cạnh tranh về nguồn thức ăn hoặc tránh né các loài săn mồi tự nhiên.

Lời khuyên phòng chống muỗi hiệu quả: Để giảm thiểu nguy cơ bị muỗi đốt và mắc các bệnh do muỗi truyền, hãy áp dụng các biện pháp phù hợp với thời gian hoạt động của muỗi:

• Buổi sáng và chiều tối: Đây là giờ cao điểm của muỗi Aedes. Hãy chủ động mặc quần áo dài, dùng thuốc chống muỗi khi ra ngoài hoặc ở nhà. Đặc biệt quan tâm đến việc diệt lăng quăng, bọ gậy trong các dụng cụ chứa nước.
• Ban đêm: Đây là giờ của muỗi Culex và Anopheles. Hãy đảm bảo bạn và gia đình luôn mắc màn khi ngủ. Bạn có thể lựa chọn các loại màn chụp người lớn Bình Minh hoặc màn chụp trẻ em Bình Minh phù hợp. Đóng kín cửa hoặc sử dụng lưới chống muỗi.
• Vệ sinh môi trường tổng thể: Không ngừng vệ sinh môi trường sống xung quanh nhà. Dọn dẹp bụi rậm, rác thải, và loại bỏ các vật dụng không cần thiết nơi muỗi có thể trú ẩn. Sử dụng các đồ dùng gia đình Bình Minh tiện lợi để giữ nhà cửa luôn sạch sẽ, thoáng mát.
• Vệ sinh cá nhân: Luôn giữ cơ thể sạch sẽ, sử dụng khăn mặt, khăn tắm mềm mại, thấm hút tốt sau khi tắm để hạn chế mùi mồ hôi thu hút muỗi. Đảm bảo giấc ngủ ngon với chăn ga gối đệm êm ái.

Hiểu rõ khung giờ hoạt động của từng loài muỗi là một trong những bước quan trọng để xây dựng kế hoạch phòng chống toàn diện và hiệu quả, bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình và cộng đồng.